- 12 marca 2022 roku weszła w życie, z mocą obowiązywania od 24 lutego 2022 roku, ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej specustawa)[1].
- Specustawa przyznaje prawo do świadczeń medycznych[2], refundacji leków i zaopatrzenia w wyroby medyczne obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z agresją Rosji, na analogicznych zasadach, jakie przysługują ubezpieczonym.
- Specustawa przyznaje prawo do świadczeń medycznych udzielanych przez świadczeniodawców, na podstawie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, oraz przez apteki, na podstawie umów na realizację recept, zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia.
- Aby wyjaśnić regulacje prawne i odpowiedzieć na wątpliwości publikujemy kilka tematycznych komunikatów dla świadczeniodawców.
KOMUNIKAT NR 1
Kto jest uprawniony do świadczeń medycznych na gruncie przepisów specustawy?
- UPRAWNIENI
- obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską,
- nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego małżonków obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską,
- obywateli Ukrainy z Kartą Polaka (nie musieli przekroczyć bezpośrednio granicy Polski z Ukrainą),
- członków najbliższej rodziny obywatela Ukrainy z Kartą Polaka,
WAŻNE!
- Prawo do świadczeń obejmuje także dziecko urodzone już w Polsce, jeżeli jego matka jest osobą określoną w lit. a lub b.
- Uprawnienia do świadczeń medycznych na mocy specustawy nie przysługują osobom, które przed 24 lutego 2022 roku przebywały legalnie w Polsce na podstawie zezwoleń pobytowych lub miały status uchodźcy, lub złożyły wniosek o uzyskanie takiego statusu.
Do „najbliższej rodziny" zaliczyć można: małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu (zięć, synowa, teść, teściowa, szwagier, bratowa, pasierb), osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu.
- DO KTÓRYCH ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH MAJĄ PRAWO OSOBY UPRAWNIONE?
- Osoby wymienione w pkt. 1 „UPRAWNIENI" mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, udzielonych w Polsce, na analogicznych zasadach i analogicznym zakresie, jak osoby ubezpieczone w Polsce.
- Przysługuje im również prawo do produktów leczniczych w ramach programów zdrowotnych Ministerstwa Zdrowia.
- Osobom wymienionym w pkt. 1 „UPRAWNIENI" przysługują także świadczenia w zakresie zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych, czyli szczepienia przeciwko COVID-19, testy w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR) oraz leczenie związane z COVID-19.
- Dzieciom (w ramach pkt. 1 „UPRAWNIENI") przysługują szczepienia ochronne w ramach kalendarza szczepień ochronnych (Program Szczepień Ochronnych – PSO na 2022 r.):
WAŻNE!
Wszystkie świadczenia wymienione w podpunktach a-d są udzielane uprawnionym bezpłatnie. Finansuje je budżet państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia.
3. UTRATA UPRAWNIEŃ
Obywatel Ukrainy, który wyjedzie z Polski na dłużej niż miesiąc, traci uprawnienia do świadczeń medycznych przysługujących na mocy specustawy.
4. JAK POSTĘPOWAĆ Z OSOBAMI, KTÓRYCH NIE OBEJMUJE SPECUSTAWA, A KTÓRE ZNALAZŁY SIĘ W POLSCE W WYNIKU KONFLIKTU ZBROJNEGO W UKRAINIE?
Od 4 marca 2022 roku obowiązuje w Polsce decyzja wykonawcza Rady UE 2022/382[4], która stwierdza istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy, w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE, i wprowadza tymczasową ochronę osób wymienionych w pkt. 4.1.
- Decyzją są objęci:
- obywatele Ukrainy zamieszkali w Ukrainie przed 24 lutego 2022 roku i członkowie ich rodzin,
- obywatele państw trzecich i bezpaństwowcy, którzy przed 24 lutego 2022 roku korzystali w Ukrainie z ochrony międzynarodowej (uchodźcy) i członkowie ich rodzin,
- obywatele państw trzecich i bezpaństwowcy, którzy przebywali w Ukrainie przed 24 lutego 2022 roku na podstawie zezwolenia na pobyt stały, i nie mogą bezpiecznie wrócić do swojego państwa.
„Członkiem rodziny", w rozumieniu decyzji Rady UE, jest: małżonek, partner uznawany przez prawo; małoletnie i niepozostające w związku małżeńskim dzieci; dzieci małżonka, inni bliscy krewni, jeżeli mieszkali razem, jako jedna rodzina i byli na utrzymaniu osoby objętej ochroną tymczasową.
- Czy osobom wymienionym w pkt. 4.1 przysługuje opieka medyczna?
- Kto zapewnia tę opiekę?
- Osobie korzystającej z ochrony czasowej, której zostało wydane zaświadczenie, o którym mowa w art. 110 ust. 5[6], Szef Urzędu ds. Cudzoziemców zapewnia, na jej żądanie, opiekę medyczną.
Osobie korzystającej z ochrony czasowej Szef Urzędu ds. Cudzoziemców wydaje, na jej żądanie, zaświadczenie potwierdzające korzystanie z ochrony czasowej.
- Opieka medyczna udzielana jest w placówkach medycznych, które mają podpisaną umowę z Szefem Urzędu ds. Cudzoziemców.
- Koszty tej opieki pokrywa Szef Urzędu ds. Cudzoziemców z budżetu państwa.
- Ponadto osobom tym przysługują świadczenia dotyczące zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych – w tym szczepienia przeciwko COVID-19, testy w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR), leczenie COVID-19. Finansuje je budżet państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia.
KOMUNIKAT NR 2
Weryfikacja uprawnień do świadczeń medycznych dla osób uprawnionych na mocy specustawy
- PRZED WEJŚCIEM W ŻYCIE SPECUSTAWY (od 24 lutego do 11 marca 2022 roku) na podstawie każdego dokumentu, który potwierdza tożsamość, m.in.:
- paszportu obywatela Ukrainy ze stemplem Straży Granicznej RP,
- zaświadczenia wydanego przez Straż Graniczną RP,
- dowodu osobistego,
- prawa jazdy,
- aktu małżeństwa,
- aktu urodzenia,
- innego dokumentu poświadczającego status ukraińskiego obywatelstwa, przekroczenia granicy, miejsce przekroczenia granicy; status małżonka obywatela Ukrainy, pokrewieństwo w przypadku najbliższej rodziny obywatela Ukrainy z Kartą Polaka.
- PO WEJŚCIU W ŻYCIE SPECUSTAWY (od 12 marca 2022 roku) dodatkowo na podstawie:
- specjalnego numeru PESEL nadawanego obywatelom Ukrainy[7],
- e-dokumentu (osoby pełnoletnie, które zarejestrują się w gminie i zostanie nadany im numer PESEL oraz założą profil zaufany, mogą aktywować e-dokument poświadczający status osoby uprawnionej)[8],
- wydruk potwierdzenia utworzenia profilu zaufanego osoby uprawnionej (zawiera: imię i nazwisko, numer PESEL)[9].
KOMUNIKAT NR 3
Sprawozdawczość świadczeń medycznych udzielonych osobom uprawnionym na mocy specustawy
Świadczenia udzielone osobom uprawnionym należy sprawozdać przez komunikaty sprawozdawcze NFZ (konkretnie komunikat SWIAD), najwcześniej łącznie z rozliczeniem świadczeń z marca 2022 r.
KOMUNIKAT NR 4
Podstawowa Opieka Zdrowotna a przepisy specustawy
- Osoba uprawniona jest traktowana, jak pacjent spoza listy aktywnej POZ.
Osoba uprawniona do świadczeń z mocy specustawy może korzystać z opieki POZ na zasadach osoby spoza listy aktywnej danego świadczeniodawcy.
- Sprawozdawanie świadczeń opieki zdrowotnej w ramach POZ, udzielanych na podstawie specustawy.
Świadczenia udzielone osobom uprawnionym na podstawie specustawy, w tym udzielone od 24 lutego do 11 marca 2022 roku, należy sprawozdać zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 320, z późn. zm.), z zastosowaniem komunikatów sprawozdawczych NFZ, najwcześniej łącznie z rozliczeniem świadczeń z marca 2022 roku.
KOMUNIKAT NR 5
Refundacja recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne a przepisy specustawy
- Refundowane recepty i wyroby medyczne przysługują osobom uprawnionym z mocy specustawy (wymienionych w KOMUNIKACIE NR 1), na analogicznych zasadach, jak ubezpieczonym.
- Dokumenty na podstawie, których potwierdza się prawo do świadczeń oraz tożsamość osoby uprawnionej na mocy specustawy, zostały wymienione w KOMUNIKACIE NR 2.
- Podstawowe zasady wystawiania recept:
- aby udzielić świadczenia rzeczowego (zaordynowanie leku przez wypisanie recepty) należy zweryfikować uprawnienie pacjenta i odnotować to uprawnienie w dokumentacji medycznej.
- zasady wystawiania recept są tożsame do zasad dla obywateli UE z prawem do świadczeń z zastrzeżeniem identyfikatora, który przyjmie wartość zależną od dokumentu, którym osoba uprawniona z mocy specustawy będzie się legitymowała.
- recepta refundowana dla dziecka nieposiadającego dokumentu tożsamości może być wystawiona w przypadku, gdy możliwe jest wskazanie opiekuna, który spełnia warunki dot. rodzajów dokumentów potwierdzających tożsamość.
WAŻNE!
- Recepta wystawiona dla osoby uprawnionej na podstawie specustawy musi zawierać kod IN.
- Osoba uprawniona z mocy specustawy, która nie ma nadanego specjalnego numeru PESEL, której receptę elektroniczną wystawia osoba uprawniona w Polsce, powinna otrzymać wydruk informacyjny z naniesionym kluczem dostępu dodatkowo przedstawionym w postaci kodu kreskowego, który pozwoli osobie realizującej receptę na odczytanie recepty z elektronicznej platformy SIM (P1).
- Podstawowe zasady realizacji recept
- Realizacja recept wystawionych z kodem IN dla osób uprawnionych z mocy specustawy odbywa się analogicznie, jak w przypadku obywateli UE z prawem do świadczeń, z zastrzeżeniem braku obowiązku posiadania karty EKUZ lub poświadczenia NFZ.
- nie ma potrzeby kopiowania/skanowania dokumentu potwierdzającego uprawnienia.
[1] Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2022, poz. 583)
[2] Z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego, rehabilitacji uzdrowiskowej prawa do leczenia za granicą, zwrotu środków za leczenie za granica na podstawie dyrektywy „transgranicznej"
[3] Jak wyżej
[4] Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony.
[5] Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Dz. U. 2003 Nr 128 poz. 1176)
[6] Jak wyżej
[7] Od 16 marca 2022 roku
[8] Jak wyżej
[9] Jak wyżej
